کلید واژه: "تفاوت زنان"
بانوان نمونه اسلام
ما انسانها همه از مخلوقات خداوند هستیم ،تفاوتهایی با هم داریم ، تفاوتهای میان زنان و مردان است که مسلم و روشن است ،عده ای از افراد تفاوتهای میان زن و مرد را بزرگ کرده و گروهی آنها را بر ضد زن و گروهی به نفع زنان تفسیر کرده اند اما نکته مهم این است ،خداوندی که خالق زن و مرد است تفاوتهای میان آنان را بر حسب حکمت قرارداده است .زن منبع عاطفه و احساس و آرامش و مرد تکیه گاهی محکم و صبور اما با وجود اینها خداوند متعال در( سوره حجرات آیه 13) می فرمایند:(گرامی ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست )پس ما به نظریه هایی که غربیان می دهند و می خواهند با آن نظرات ،کانون خانواده ها را با زن سالاری و یا مرد سالاری از هم بپاشند اهمیتی نمی دهیم و می دانیم که زنان و مردان را خداوند انسان آفریده است و تقوا را پیشه‌ی خود در زندگی می کنیم مانند بانوهایی که با این روش توانستند نمونه شوند .در قرآن كريم از زنانى چون حواعليها السلام، ساره و هاجر همسران ابراهيم عليه السلام، دختران شعيب عليه السلام،همسر زكرياعليه السلام، مادر مريم عليها السلام، بلقيس، همسر ايوب عليه السلام، مادر و خواهر موس عليه السلام، آسيه همسر فرعون،حضرت مريم عليها السلام، حضرت خديجه عليها السلام، و فاطمه زهراعليها السلام به نيكويى ياد شده است كه از بعضى به طور صريح وبعضى به طور غير صريح ، یاد شده است .ما گذرى می کنیم به اوصاف واعمال نيك برخى از اين زنان كه صراحتاً به عنوان نمونه مطرح شده و يا مورد تمجيد خداوند قرار گرفته است زنانى كه با ايمان و عمل صالح خويش، چون ستارگانى پر فروغ، زينتبخش آسمان تاريخ انسان گشته اند.
1. آسيه، مظهر ايمان و استقامت
آسيه دختر مزاحم با اينكه در حريم كفر به سر می برد و همسر فرعونى بود كه دعوى »انا ربكم الاعلى«(نازعات / 24.)داشت، اما نور ايمان در قلبش تلألؤ يافت و بنابر قولى، آن گاه كه معجزه عصاى حضرت موسى عليه السلام و پيروزى او را بر ساحران فرعون ديد، ايمان آورد و چون ايمانش براى فرعون آشكار شد و همسر ظلم پيشه اش او را ازچنين ايمانى بر حذر داشت، امتناع كرد و بر عقيده اش پافشارى نمود تا اينكه به دستور فرعون، دست و پاى اورا در ميان آفتاب به ميخ كشيدند و سنگ بزرگى را بر روى سينه او گذاشتند. و او در آن شرايط سخت وطاقت فرسا كه به استقبال مرگ مى رفت، تنها با خداى خود به راز و نياز پرداخت و قرب پروردگار و بیزارى ازدشمنان الهى را درخواست نمود:( ر. ك: مجمع البيان، ج 5، ص317) «و ضرب الله مثلاً للذين آمنوا امرأت فرعون اذ قالت رب ابن لى عندك بيتا فى الجنة و نجنى من فرعون وعمله و نجنى من القوم الظالمين»؛( تحريم / 11.) »و خداوند براى كسانى كه ايمان آوردند، به همسر فرعون مثل زده است،در آن هنگام كه گفت: پروردگارا! خانه اى براى من نزد خودت در بهشت بساز و مرا از فرعون و كار او نجات ده ومرا از گروه ستمگران رهايى بخش!»
بدين ترتيب، حضرت آسيه با دعايى كه در واپسين لحظات عمرش بيان كرد، به همه مؤمنان راستين درس استقامت در راه حق طلبى و وارستگى از تمامى تمتعات و لذات ناپايدار دنيايى داده است؛ چراكه با وجودامكانات خوب زندگى پر از ناز و نعمت در قصر فرعون، به قرب الهى دل بست و به غيب ايمان آورد و در برابرچنين ايمانى تا مرز شهادت ايستادگى نمود. و اينگونه شايسته جايگاه رفيع بهشت و نعمت عظيم پروردگارگشت و به بيان رسول اكرم صلى الله عليه وآله در زمره با فضيلت ترين زنان بهشتى قرار گرفت؛ آنجا كه فرمود: «برترين زنان اهل بهشت، چهار نفرند: خديجه دختر خويلد، فاطمه دختر محمدصلى الله عليه وآله، مريم دختر عمران و آسيه دختر مزاحم همسر فرعون.«(بحارالانوار، ج 8، ص 178، ح 133)
2. مريم عليها السلام نماد ايمان و طهارت
مريم عذراءعليها السلام مادر حضرت مسيح عليه السلام، ديگر بانويى است كه در قرآن كريم براى مؤمنان به عنوان الگو ونمونه در ايمان، صداقت، پاكدامنى و عبوديت معرفى شده است. پدرش »عمران« از پيامبران الهى و از نسل ابراهيم خليل عليه السلام بود(تحف العقول، ص 404.) كه پيش از تولد مريم عليها السلام از دنيا رحلت نمود و مادرش «حنّه» زنى مؤمن و پاكدامن بودكه داستان نذر و نياز و دعاى خالصانه اش در آيات 35 و 36 سوره آل عمران، نشانگر ايمان و اعتقاد راستين اومیباشد.
حضرت مريم عليها السلام در كانون چنين خانواده اى كه سرشار از معنويت و ايمان بود، مراتب رشد و تعالى را به بيان «و انبتها نباتاً حسناً»؛( آل عمران / 37) »و به طرز شايسته اى (خداوند نهال وجود )او را رويانيد.« طى نمود و تحت سرپرستى زكرياى نبى عليه السلام به مقام اصطفاء و طهارت دست يافت: «و اذ قالت الملائكة يا مريم ان الله اصطفاك وطهرك واصطفاك على نساء العالمين»؛( آل عمران، 42) »و (به ياد آوريد) هنگامى را كه فرشتگان گفتند: اى مريم! خداوند تو رابرگزيده و پاك ساخته و بر تمام زنان جهان، برترى داده است.»
اگر چه «اصطفاء» از ماده «صفو»به معناى برگزيدن صاف و خالص هر چيز است،(لسان العرب، ج 14، ص 462) اما همچنان كه علامه طباطبايى فرموده، اصطفاء اول به معنى تقبل عبادت خداى تعالى از سوى مريم عليها السلام و تسليم او در برابر اين خطاب است: «يا مريم اقنتى لربك و اسجدى و اركعى مع الراكعين»؛(آل عمران / 43) »(فرشتگان گفتند:)اى مريم! براى پروردگار خود خضوع كن و سجده به جا آور و با ركوع كنندگان ركوع كن!« و اصطفاى دوم به معنى تقدم و برترى آن جناب بر ساير زنان مىباشد.(الميزان، ج 3، ص 204. البته ناگفته نماند كه فضل و برترى مريم عذراءعليها السلام بر زنان دنيا با آنچه در حق سيده زنان عالم، فاطمه زهراعليها السلام بيان شده، منافات ندارد؛ زيرا به فرموده رسول اكرم صلى الله عليه وآله، حضرت مريم عليها السلام سرور بانوان عالم در زمان خود بود، در حالى كه حضرت فاطمه عليها السلام سرور زنان جهان در همه زمانهاست: »اما مريم كانت سيدة نساءزمانها، اما فاطمة فهى سيدة نساء العالمين من الاولين و الاخرين.«( تفسير نور الثقلين، ج 1، ص 36.)
ايمان، اخلاص و عبوديت مريم عليها السلام به گونه اى بود كه در عنفوان جوانى در محراب عبادت پر شور و حال خويش از طعام روحبخش بهشتى برخوردار گرديد و آن چنان اين شايستگى مريم عليها السلام در وجود مربى و كفيل الهى اش، زكرياى نبى عليه السلام تأثير گذاشت كه قلب آن پيامبر، سرشار از اميد گشت و در آرزوى داشتن فرزندى با تقوا و طهارت پيشه همچون مريم عليها السلام در محضر ربوبى دست به دعا برداشته، در فصل پيرى فرزندى پاكيزه وشايسته از خداوند درخواست نمود.( آل عمران / 38)
بنابراين، اگر قرآن كريم در آيه اى از مريم عليها السلام و فرزندش عيسى عليه السلام به عنوان آيه و نشانه عظمت و قدرت پروردگار ياد مى كند كه «و جعلنا ابن مريم و امه آية»؛( مؤمنون / 50.) بدان جهت است كه آن صديقه با حفظ طهارت وپاكدامنى، و ايمان و صداقت قلبى، بدون داشتن همسر، به نفخه روح الهى صاحب فرزندى شد كه از پيامبران اولواالعزم گرديد؛ چنان كه مىفرمايد:
«و مريم ابنت عمران التى احصنت فرجها فنفخنا فيه من روحنا و صدقت بكلمات ربها و كتبه و كانت منالقانتين»؛(تحريم / 12.) «و همچنين خداوند براى مؤمنان به مريم دختر عمران مثال زده كه دامان خود را پاك نگهداشت و ما از روح خود در او دميديم. او كلمات پروردگار وكتابهايش را تصديق كرد و از مطيعان فرمان خدابود.»
3. حواعليها السلام جلوه اى از ادب در توبه
آنچه در حكايت آدم و حوّاعليهما السلام جلوهاى ويژه دارد و مىتواند براى همه مؤمنان درس آموز باشد، ادب توبه وانابه حواعليها السلام به همراه همسرش آدم عليه السلام است. آنان بر خلاف ابليس كه با سرپيچى از فرمان الهى بر آدم عليه السلام سجده نكرد و سپس خطايش را با بيان «فبما اغويتنى»( اعراف / 16) به خداوند نسبت داد، در نهايت تضرع و التماس،خطايشان را در چشيدن از شجره ممنوعه، متوجه خود دانستند و ظلم به نفس برشمردند: «قالا ربنا ظلمناانفسنا»( اعراف / 23) و نيز نگفتند: پروردگارا! ما را ببخشاى! بلكه عرضه داشتند: اگر ما را نيامرزى و رحمت خود را شامل حال ما نكنى، پيوسته از زيانكاران خواهيم بود: «و ان لم تغفر لنا و ترحمنا لنكونن من الخاسرين».( اعراف / 16)
4. مادر موسى عليها السلام جلوه ايمان و تسليم
مادر حضرت موسى عليها السلام كه به تصريح قرآن كريم، مورد وحى الهى )الهام( قرار گرفته و بر ايمان و آرامش قلبى او به امداد ربوبى تأكيد شده، يكى از زنان نمونه قرآنى است كه مى تواند الگوى اطاعت و تسليم در برابر فرمان الهى باشد.
آن گاه كه حكومت فرعونى به دنبال خواب فرعون و احساس خطر او از سوى بنى اسرائيل، برنامه گسترده اى را براى كشتن نوزادان پسر از بنى اسراعيل به اجرا گذاشته و حتى به قابله ها نيز دستور مراقبت از زنانباردار را داده و در نتيجه، هزاران نوزاد را قربانى كرده بود( ر. ك: تفسير نمونه، ج 16، صص 30 - 15. )، حضرت موسى عليه السلام پا به عرصه هستى نهاد و با تولدخويش، دنيايى از دلشوره و نگرانى را در وجود مادر افكند، اما در اين هنگام، يك الهام غيبى، آرامش و اطمينان قلبى را به او باز گرداند؛ الهامى كه مشتمل بود بر:
1. نوزادت را شير ده: «ان ارضعيه» و چون بر جان او ترسيدى، وى را در دريا )نيل( بيفكن: «فاذا خفتعليه فالقيه فى اليم»؛ 2. ترس به دل راه مده و غمگين مباش: «و لا تخافى و لا تحزنى»؛ 3. ما طفل را به تو بازمى گردانيم: «انا رادّوه اليك» و او را از رسولان و پيامبران قرار مى دهيم: «و جاعلوه من المرسلين».(ر. ك: تفسير نمونه، ج 16، صص 7) البته اين به مشيت الهى بود كه مادر بر خلاف غريزه و عاطفه مادرى، دل به فرمان خداوند دهد و تسليم خواست و اراده پروردگار شود كه «ان كادت لتبدى به لولا ربطنا على قلبها لتكون من المؤمنين»؛( ر. ك: تفسير نمونه، ج 16، صص 10 )«اگر قلب اورا به وسيله ايمان و اميد محكم نكرده بوديم، نزديك بود مطلب را افشا كند.»
و اين گونه در پرتو ايمان و اطاعت مادر، حضرت موسى عليه السلام جان سالم به در برد و به تقدير الهى زمينه رشد ونمو او در كاخ فرعون فراهم آمد، در حالى كه به فرموده امام باقرعليه السلام، پس از سه روز خداوند نوزاد را به آغوش مادرش باز گرداند(تفسير قمى، ج 2، ص 135) تا به عنوان دايه طفل، او را مراقبت كند و شير دهد.
5. ملكه سبأ نمونه هوش و درايت
بلقيس، نمونه قرآنى زنانى است كه با تدبير هوشمندانه و ژرف انديشى، پيروى از آيين حق را انتخاب مىكنند و زمينه هدايت و سعادت ملتى را فراهم مىسازند.
وى ملكه سرزمين سبأ (يمن) بود و بر قومى مشرك و خورشيد پرست حكمرانى مى كرد، كه با تهديد پادشاه بنى اسرائيل، حضرت سليمان عليه السلام، رو به رو شد و حكومت و مملكت خويش را در خطر ديد. از اين رو، بااشراف و بزرگان دربار خويش به مشورت نشست و از آنان نظرخواهى نمود. «اشراف گفتند: ما داراى نيروى كافى و قدرت جنگى فراوان هستيم، ولى تصميم نهايى با توست، بنگر كه چه دستورى مى دهى.»(نمل / 33. ) با اين وجود، بلقيس جنگ را به صلاح نديد و بسيار حسابگرانه عمل كرد و گفت: «هديه گرانبهايى براى آنان مى فرستم تا ببينم فرستادگان من چه خبر مىآورند.»(نمل /35)
برخورد زاهدانه حضرت سليمان عليه السلام با فرستادگان بلقيس و تهديد دوباره به لشكركشى و جنگ در صورت عدم تسليم آنها در برابر حق، فطرت سليم بلقيس را از خواب غفلت بيدار نمود و وى رنج سفر را بر خود هموارساخت و به ديدار سليمان شتافت و هر چند در بارگاه آن حضرت، معجزه ظهور تخت سلطنتش را كه پيش ازآن در سرزمين سبأ بود به عيان ديد، اما نشان داد كه نياز به ديدن چنين معجزاتى ندارد و از روى آگاهى وشناخت، تسليم آيين حق شده است كه بيان نمود: «اوتينا العلم من قبلها و كنا مسلمين«؛(نمل / 42 ) »ما پيش از اين همآگاه بوديم و اسلام آورده بوديم.» و همچنين در پيشگاه الهى عرضه داشت: «پروردگارا! من به خود ستم كردم واينك به همراه سليمان براى خداوندى كه پروردگار عالميان است، اسلام آوردم.»(نمل / 44)
و بدين ترتيب، بلقيس با حسن تدبير و رفتار هوشمندانه توانست ضمن نجات مملكتش از خطر جنگ وخونريزى با زندگى تاريك و آميخته به شرك گذشته خود وداع گويد و حياتش را مملو از نور ايمان و يقين سازد ودر پرتو هدايتگرى حضرت سليمان عليه السلام در طريق حق به سوى سعادت و بهروزى گام بردارد.
6. دختران شعيب، نماد حيا و عفت
در جريان هجرت حضرت موسىعليه السلام از مصر به سوى شهر مدين در ايام جوانى، قرآن كريم از دو دخترىسخن مى گويد كه به خاطر سالخوردگى پدر پيرشان مجبور بودند خودشان گوسفندان را از آب چاه مدين سيراب نمايند؛ اما تا زمانى كه مردم در كنار چاه در حال آب دادن به چارپايانشان بودند، به سبب حيا و عفتى كه در وجودشان قرار داشت، در گوشه اى به انتظار مى ماندند؛ چنان كه وقتى موسى عليه السلام به نزد آنان رفت و علت دورى گزيدن ايشان را جويا شد، در جواب گفتند: «لا نسقى حتى يصدر الرعاء»؛( قصص / 23) »ما گوسفندان خود راسيراب نمى كنيم تا چوپانان همگى حيوانات خود را آب دهند وخارج شوند.»
آن گاه حضرت موسى عليه السلام با روحيه جوانمردى با آنكه خسته و گرسنه از سفر طولانى اش بود، به پيش رفته واز چاه آب كشيده، گوسفندان آن دو را سيراب نمود و سپس به زير سايه ديوارى پناه برد. آن دو دختر با ايمان وعفيف كه در حريم پاك و بهشتى پدرى چون شعيب نبى عليه السلام پرورش يافته بودند، به خانه برگشته، ماجرا را براى پدر تعريف كردند و به توصيه حضرت شعيب عليه السلام يكى از دختران به نزد موسى عليه السلام بازگشت تا دعوت پدر رابراى ديدار و گرفتن مزد سيراب كردن گوسفندان ابلاغ نمايد.
در اين صحنه نيز قرآن كريم به صفت حياى آن بانو تأكيد مى ورزد و مى فرمايد: «فجاءته احداهما تمشى على استحياء»؛(قصص / 25) »ناگهان يكى از آن دو دختر به سراغ او آمد، در حالى كه با نهايت حيا گام برمى داشت.« واين به فرموده رسول اكرم صلى الله عليه وآله همان دختر بزرگتر، يعنى صفورا بود كه بعدها به همسرى حضرت موسى عليه السلام درآمد.(ر. ك: بحارالانوار، ج 43، ص 32. ) بنابراين، صفورا و خواهرش از بهترين نمونه ها و الگوهاى قرآنى در زمينه حيا و عفت هستند كه به رهمندى ايشان از اين صفت، نشان دهنده ايمان عميق آنان مى باشد؛ چرا كه به بيان امام صادق عليه السلام كسى كه فاقد حيا باشد، از داشتن نعمت ايمان بى نصيب است: «لا ايمان لمن لا حياء له.»(وسائل الشيعه، ج 12، ص 166.)
سخن آخر اينكه هر يك از نمونه هاى با فضيلت قرآنى، نمونه براى همه انسانهاى تشنه كمال اعم از زن و مردمى باشند و اين دو نوع، از لحاظ نيل به مقامات عاليه انسانى يكسان اند. از اين رو، اگر در كتاب آسمانى مامسلمانان، پيامبر خاتم صلى الله عليه وآله( احزاب / 21) و همچنين ابراهيم خليل عليه السلام به همراه يارانش(ممتحنه / 4 و 6) به عنوان اسوه و الگو براى كسانى مطرح اند كه اميد به رحمت خدا و روز رستاخيز دارند، از آسيه همسر فرعون و مريم دختر عمران عليها السلام نيزصراحتاً به عنوان نمونه براى مردم مؤمن ياد شده و زنان نمونه ديگرى نيز مورد ستايش و تمجيد قرآن قرارگرفته اند كه همگى در دو ويژگى «ايمان و عمل صالح »با هم مشترك هستند و مى توانند الگو و اسوه براى همگان باشند و اين خود نشان از توجه خاص دين اسلام به مقام و منزلت زن و نقش ويژه وى در اجتماع بشرى و در طريق فلاح و رستگارى دارد.
